Luffa in de moestuin: kweek je eigen luffa spons

Wat is een luffa?

De luffa is in Nederland ook wel bekend als de sponskomkommer. De luffa is een klimplant die behoort tot de komkommerfamilie (Cucurbitaceae). Wat de luffa uniek maakt, zijn de vruchten: wanneer ze rijp zijn, veranderen ze in een taaie, vezelige structuur die je kan gebruiken als natuurlijke spons. Deze sponzen zijn populair als duurzaam alternatief voor plastic sponzen. Je kan ze voor verschillende doelen gebruiken, bijvoorbeeld voor lichaamsverzorging of om mee schoon te maken. Daarnaast is de luffa spons biologisch afbreekbaar: wanneer de spons versleten is, gooi je hem in de compostbak, waar hij op natuurlijke wijze afbreekt. Dat maakt het een milieuvriendelijke keuze.

Kan je luffa eten?

De luffa is eetbaar, maar alleen als je de jonge vruchten oogst. De jonge vruchten hebben een licht zoete smaak die lijkt op de smaak van courgette en komkommer. Ze worden vaak gebruikt in de Aziatische keuken, waar ze worden gebruikt in roerbakgerechten, soepen en curry’s. Volledig rijpe luffa's zijn daarentegen niet meer eetbaar. De vezels in de vrucht zijn dan taai en houtachtig, waardoor ze alleen nog geschikt zijn om als spons te gebruiken.

Luffa kweken

Het kweken van een luffa vergt wat geduld en een warme, zonnige plek in je tuin of kas. De plant heeft een lange periode nodig om goed te rijpen, waardoor hij in ons klimaat vaak vroeg moet worden voorgezaaid. Met de juiste zorg en aandacht kun je aan het einde van de zomer genieten van je eigen oogst en uiteindelijk je eigen milieuvriendelijke spons maken. Dit is mijn stappenplan voor het kweken van een luffa als spons of om op te eten:

1. Luffa voorzaaien

Zoals ik al vertelde heeft de luffaplant een lange periode nodig om te groeien, vandaar dat je het beste op tijd kan beginnen met voorzaaien. Ik zaai de luffa's vanaf maart of april binnen voor in een kweekkasje. Omdat de luffazaden een dikke schil hebben, kan je ze het beste een dag laten voorweken in lauwwarm water voordat je gaat voorzaaien. Op deze manier versnel je het kiemproces. Na het voorweken kan het zaaien beginnen. Zaai de luffazaden ongeveer één tot twee centimeter diep in een kweekkasje met luchtige zaai- en stekgrond. Geef daarna water en zet de kweekkas op een warme, lichte plek zoals een vensterbank. Na één tot twee weken zullen de luffazaden ontkiemen. Geef de zaailingen na het ontkiemen regelmatig water. Let erop dat de grond goed vochtig is, maar niet te nat. 

2. Luffa verspenen

Als de zaailingen vier blaadjes hebben ontwikkeld, is het tijd om ze te verspenen. Door de zaailingen te verspenen zorg je ervoor dat ze meer ruimte en voeding hebben, waardoor de planten zich beter kunnen ontwikkelen. De luffa groeit snel, je kan daarom het beste een groot potje gebruiken om te verspenen, bijvoorbeeld een P9 potje. Zet de zaailingen na het verspenen weer op een warme, lichte plek. 

3. Luffa afharden

Voordat je de luffa zaailingen buiten kan uitplanten, moet je ze laten afharden. Je kan daarmee beginnen wanneer de zaailingen ongeveer vijftien centimeter groot zijn en het buiten niet kouder is dan vijftien graden. Begin met afharden door de zaailingen een paar uur per dag buiten te zetten op een beschutte, schaduwrijke plaats. Zet de zaailingen elke dag een beetje langer buiten en stel ze langzaam bloot aan meer zonlicht en wind.

4. Luffa uitplanten

Wanneer er geen nachtvorst meer wordt voorspeld, kan je de luffa's uitplanten in de volle grond. Plant hem uit in je kas of op een zonnig, beschut plekje met voedingsrijke grond. Luffa is een klimplant, plaats daarom een regelwerk bij de luffaplant, zodat deze kan klimmen. 

5. Luffa verzorgen

Geef de luffaplant genoeg water tijdens drogere periodes. Je kan ook mulchen rondom de plant, zodat de grond minder snel uitdroogt. Daarnaast geef je de luffa ook extra voeding door te mulchen. Je kan de eerste bloemen die aan de luffaplant groeien het beste verwijderen. Zo kan de luffaplant eerst groter worden, voordat hij al zijn energie steekt ik het ontwikkelen van vruchten. Om de luffa extra steun te geven, kan je de takken voorzichtig vastbinden aan het regelwerk. 

6. Luffa bestuiven

Voordat de luffa vruchten ontwikkelt, moet het stuifmeel van de mannelijke bloemen worden overgebracht naar de vrouwelijke bloem. Dit wordt op een natuurlijke manier gedaan door bijen. Zij nemen het stuifmeel mee op hun rug en brengen het zo over naar de vrouwelijke bloem. Je kan de natuur hier een handje mee helpen door met een kwastje wat stuifmeel uit de mannelijke bloem te halen en dit tegen de stamper van de vrouwelijke bloem aan te strijken. 

Luffa oogsten

Het beste moment om de luffa te oogsten is afhankelijk van of je de luffa kweekt om te eten, of om als spons te gebruiken. Als je de luffa wilt eten, oogst je eerder dan wanneer je de luffa als spons wilt gaan gebruiken.

Luffa oogsten om te eten

Als je de luffa wilt eten, kan je deze het beste oogsten als de vruchten ongeveer tien tot vijftien centimeter lang zijn. Ze zijn dan nog zacht en groen van kleur. Hoe jonger je de luffa oogst, hoe beter de smaak. Om luffa te eten, was je de vrucht goed en schil je de buitenste laag, die wat taai kan zijn. Daarna kun je de luffa in plakjes of stukjes snijden en bereiden zoals je zou doen met andere groentes. De luffa past goed bij kruiden en specerijen en behoudt zijn structuur tijdens het koken.

Luffa oogsten om een spons te kweken

Een luffa is klaar om te oogsten als spons wanneer de vrucht volledig is gerijpt en de buitenkant geel tot bruin begint te kleuren. Dit gebeurt meestal in de late zomer of vroege herfst. Je kan testen of de luffa rijp is door er op te tikken: als je een hol geluid hoort, is het tijd om te oogsten. Als je de vrucht te vroeg oogst, zijn de vezels vaak nog niet volledig ontwikkeld, wat de kwaliteit van de spons beïnvloedt. Oogst je te laat, dan kan de vrucht uitdrogen en lastig te bewerken zijn.

Luffa spons maken

Na het oogsten verwijder je de schil van de luffa. Dit is soms een lastig klusje, vooral bij de stevigere vruchten. Verwijder daarna de zaden. Je kunt deze eventueel bewaren voor het volgende zaaiseizoen. Spoel de luffa daarna af met water, of laat hem weken in kokend water om de spons schoner te maken. Laat de luffa daarna goed drogen op een zonnige of warme plek, zodat de vezels steviger worden. Na enkele dagen is je luffa spons klaar voor gebruik! 

Dit vind je vast ook interessant:

Wat is afharden en hoe kan je dat het beste doen?
Verspenen: hoe doe je dat?
Komkommers kweken in de moestuin
Courgette - tips om je oogst te vergroten